AKTUALNOŚCI
10.11.2025
Informujemy, że Pani Profesor dr hab. Irena Dżurkowa-Kossowska uczestniczyła w nagraniu podcastu Teologii Politycznej „Rzecz definicji. Sztuka około roku 1900” wyemitowanego w cyklu audycji „Bez strachu” prowadzonym przez redaktora Michała Strachowskiego. Punktem wyjścia godzinnej rozmowy była terminologia stosowana w badaniach nad sztuką przełomu 19. w 20. wieku, szczególnie historyczno-artystyczne instrumentarium odniesione do symbolizmu. Prof. Kossowska wyjaśniła genezę poszczególnych elementów naukowej nomenklatury, przypomniała genezę pojęć opisujących artystyczne zjawiska dekadencji, wczesnego modernizmu i nowej sztuki, wskazując na ich semantyczne wyróżniki, znaczeniową tożsamość bądź rozłączność konotacji, które pobudzają. Redakcyjny dialog przerodził się jednak w próbę zarysowania skomplikowanego splotu wzajemnych oddziaływań pomiędzy twórcami czynnymi w różnych ośrodkach europejskich u schyłku 19. i na początku 20. wieku, uzmysłowił zarówno analogie twórczych postaw i zbieżności artystycznych poszukiwań jak i cechy specyficzne dla poszczególnych kręgów kulturowych, narodowych tradycji i społeczno-politycznych uwarunkowań. Tę rozbudowaną mapę artystycznych centrów, twórczych relacji i unikalnych idiomów obrazowania, powstałych w transnarodowym nurcie symbolizmu, możemy przywołać z pamięci bądź poznać słuchając podcastu
https://teologiapolityczna.pl/2-strachowski-kossowska-rzecz-definicji-sztuka-okolo-roku-1900
09.11.2025
Niniejszym informujemy, że Pani Profesor dr hab. Irena Dżurkowa-Kossowska wzięła udział w nagraniu podcastu Teologii Politycznej pt. „Grupa Pięciu. Zapomniani giganci?”, wyemitowanego w cyklu audycji „Bez strachu”, zainicjowanym i prowadzonym przez redaktora Michała Strachowskiego. Rozmowa skoncentrowana była na utworzonej w 1905 r. w Krakowie Grupie Pięciu, kontestującej hegemoniczną pozycję utworzonego w 1897 r. Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, w którego gronie znaleźli się najbardziej wówczas uznani malarze, rysownicy i graficy z trzech zaborów. Młodzieńcza determinacja by wykreować odmienne formuły obrazowania od symbolistycznych pejzaży spod znaku Stanisławskiego i Wyczółkowskiego, powołanie na patronów Malczewskiego i Wyspiańskiego, kultywowanie pism Cypriana Kamila Norwida, nawiązanie do Baudelairowskiej koncepcji „powinowactwa” sztuk plastycznych, literatury i muzyki – wszystkie te zasady nie uchroniły efemerycznej Grupy Pięciu od marginalizacji w historyczno-artystycznym dyskursie polskich badaczy. Przyczyny takiego stanu rzeczy próbowali wyjaśnić w ponad godzinnej konwersacji red. Strachowski i prof. Kossowska. Odnieśli się ponadto do kwestii unikalności języka plastycznego każdego z członków ugrupowania - Leopolda Gottlieba, Mieczysława Jakimowicza, Vlastimila Hofmana, Jana Rembowskiego i Witolda Wojtkiewicza, a także do zagadnienia (nie)istotności narodowych i etnicznych korzeni w procesie formowania się ich twórczych postaw. Szczegóły dyskusji można poznać na platformach
https://teologiapolityczna.pl/grupa-pieciu-zapomniani-giganci
Podcast antycypuje monograficzną wystawę Grupy Pięciu, która zostanie otwarta w 2026 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie.
09.11.2025
Spieszymy się poinformować, że w wydawnictwie MDPI w szwajcarskiej Bazylei ukazała się drukiem zbiorowa monografia pt. „Cultural Diplomacy and Informal Artistic Relations in East Central Europe in the 20th Century: A Global Perspective”, której redaktorką i współautorką jest prof. dr hab. Irena Dżurkowa-Kossowska. Publikacja obejmuje artykuły badaczek i badaczy zaangażowanych w krytyczny dialog nt. historii i społeczno-politycznych uwarunkowań międzynarodowej wymiany kulturalnej, w tym objazdowych wystaw sztuki. Niniejszy tom stanowi znaczący wkład w rozwijającą się dynamicznie dziedzinę historii wystawiennictwa, która dowodzi, że ekspozycje sztuki - de facto dalekie od pełnienia roli neutralnych przestrzeni estetycznej kontemplacji - są głęboko osadzone w politycznych, ekonomicznych i ideologicznych realiach.
Badania nad wystawienniczymi strategiami i kuratorskimi praktykami zyskały istotną pozycję w dyskursie naukowym, kierując uwagę na mechanizmy determinujące scenariusze, aranżację, promocję i recepcję ekspozycji sztuki. Ten stosunkowo nowy paradygmat historiografii sztuki w znikomym stopniu odnosi się jednak do dyplomacji kulturalnej uprawianej w Europie Środkowo-Wschodniej. Niniejsza monografia wypełnia częściowo tę lukę, analizując przykłady międzynarodowej, transnarodowej i transregionalnej wymiany kulturalnej zarówno wewnątrz regionu, jak i z krajami leżącymi poza jego granicami. Autorki i autorzy podjęli refleksję nad oficjalnymi inicjatywami rządowych agend oraz nad niezależnymi projektami kulturalnymi, kreśląc wielowymiarową mapę mobilności artystycznej kształtowanej przez ideologiczne sojusze, geopolityczne uwarunkowania i instrumentarium soft power stosowane na globalnej arenie.
Zebrane w monografii artykuły analizują różnorodne formaty objazdowych wystaw funkcjonujących nie tylko jako narzędzia dyplomacji, lecz również jako sporne przestrzenie kulturowe. Przedstawione case studies obejmują szerokie spektrum działań - począwszy od dwustronnych porozumień międzyrządowych zawieranych w latach 30. XX wieku, poprzez dyplomację kulturalną okresu zimnej wojny po (nie)oficjalne artystyczne wymiany transregionalne w powojennych dekadach - działań realizowanych w Polsce, we Francji, na Węgrzech i na Litwie, w Finlandii, Austrii, Serbii, Związku Sowieckim, Stanach Zjednoczonych, Argentynie i Chinach. Zgromadzone w tomie teksty ukazują, w jaki sposób sztuka była mobilizowana w celu budowania atrakcyjnego wizerunku poszczególnych państw i tworzenia zideologizowanego przekazu, często poprzez zacieranie granic między promocją kultury a realizacją politycznych agend. Monografia zaprasza czytelnika do namysłu nad sferą kultury rozumianą jako dynamiczna przestrzeń, w której tożsamość narodowa bądź genderowa, polityka pamięci i globalne imaginaria nie tylko znajdują swoje odzwierciedlenie, lecz są aktywnie konstruowane i poddawane negocjacji.
Obszerny wstęp autorstwa prof. Kossowskiej przedstawia zarówno historię badań nad objazdowymi wystawami jak i terminologiczne zawiłości dotyczące geopolitycznego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Autorka wskazuje kulturowe wyróżniki i wewnętrzne zróżnicowanie kulturowe tego obszaru, naznaczonego burzliwą historią, niestabilnymi granicami, imperialistyczną opresją i brakiem ciągłości państwowych struktur. Prezentuje także przekrojowe ekspozycje sztuki wywodzącej się z Europy Środkowo-Wschodniej, które pokazywane były w różnych lokalizacjach na świecie w okresie międzywojennym, epoce komunizmu i po polityczno-gospodarczym przełomie lat 90. XX w.
Książka dostępna jest także online na platformie MDPI Books:
oraz na wielu innych platformach dystrybucyjnych. Dotychczas elektroniczną wersją monografii zainteresowało się 32190 odbiorców.
01.04.2025
Informujemy, że prof. Irena Kossowska otrzymała stypendium badawcze ufundowane przez Paul Mellon Centre for Studies in British Art w celu prowadzenia kwerend dotyczących brytyjskiego kontekstu kulturowego, w którym należy postrzegać i analizować polską sztukę emigracyjną z lat 1940-1990. Ten usytuowane w centrum Londynu instytut badawczy, promuje nowe sposoby rozumienia i interpretacji brytyjskiej kultury. Instytucja ta wspiera badania naukowe, działalność akademicką oraz upowszechnianie wiedzy w dziedzinie historii sztuki i architektury brytyjskiej, a także szeroko pojętej brytyjskiej kultury wizualnej – od średniowiecza po czasy współczesne. Głównym celem programu PMC jest włączanie do dyscyplin humanistycznych narracji, które w przeszłości były marginalizowane lub pomijane. Jego misją jest wzbogacanie historii sztuki brytyjskiej i uczynienie jej bardziej znaczącą dla szerokiego grona odbiorców. Centrum publikuje monografie i katalogi kolekcji odzwierciedlające stale poszerzający się zakres badanych tematów, w tym nagradzane czasopismo „British Art Studies”. Jego bogate zasoby obejmują zbiory biblioteczne i archiwalne, a także Archiwa Fotograficzne, w tym unikatowe Tate Photographic Archives.
30.10.2024
Miło nam poinformować, że ukazały się dwa artykuły prof. dr hab. Ireny Dżurkowej-Kossowskiej w czasopiśmie Open Access ARTS:
1. Prof. Irena Dżurkowa-Kossowska opublikowała w czasopiśmie Open Access „ARTS” 2024, Volume 13, Issue 5, 155, artykuł The Cultural Mediator between the North and the South, the East and the West: The 1930 Official Exhibition of Austrian Art in Warsaw.
https://www.mdpi.com/2076-0752/13/5/155
Artykuł dotyczy polsko-austriackich relacji politycznych, dyplomatycznych i artystycznych widzianych w kontekście oficjalnej polityki kulturalnej Republiki Austriackiej i priorytetów rządu Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1930. Za czasów gabinetu Johannesa Schobera, kontakty w sferze kultury zostały uregulowane obustronnymi umowami z rządem w Warszawie, czego znaczącą egzemplifikacją stała się wystawa sztuki austriackiej, zorganizowana w maju 1930 r. w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. Rejestr zaprezentowanych wówczas dzieł sztuki był imponujący; obejmował 474 prace 100 artystów. Dla podkreślenia nowej, post-habsburskiej ery w funkcjonowaniu austriackiej państwowości, ramę chronologiczną ekspozycji wyznaczały lata 1918-1930. Była to trudna i burzliwa dekada w historii Austrii, która utraciwszy w wyniku postanowień Traktatu Wersalskiego przeważającą część terytorium i populacji austro-węgierskiej monarchii, znalazła się na skraju głębokiego kryzysu finansowego i gospodarczego. Dyplomacja kulturalna rządu Schobera zmierzała jednak do pokonania politycznej izolacji kraju i przywrócenia Wiedniowi znaczącej pozycji na międzynarodowej scenie kulturalnej. Analiza scenariusza wystawy w Zachęcie i towarzyszącej pokazowi promocyjnej retoryki służy przedstawieniu przyjętej przez organizatorów wydarzenia strategii auto-prezentacji nowej Austrii. Dobór materiału wizualnego miał świadczyć o otwartości Austriaków na inne nacje i kultury. Równie istotne dla dyskursu jest omówienie krytycznej recepcji ekspozycji ze strony warszawskich recenzentów, których komentarze były na ogół zbieżne z interpretacją austriackiej sztuki zawartą w katalogowym eseju autorstwa Hansa Tietze’go. Tietze był wybitnym przedstawicielem Wiener Schule der Kunstgeschichte, dobrze znanym w akademickich kręgach w Polsce autorem rozprawy Die Methode der Kunstgeschichte (1913), zainteresowanym ponadnarodowymi trendami artystycznymi. Studium wskazuje, iż wystawa 1930 r. stanowiła kulminację polsko-austriackich relacji w okresie międzywojennym. Zapowiedź nowego otwarcia we wzajemnych kontaktach i interesach obu państw, nowo ukonstytuowanych na mapie Europy po 1918 r., nie spełniła się; szanse zniweczyła nacjonalistyczna polityka Bundesstaat Österreich, realizowana po ustąpieniu rządu Schobera, i, ostatecznie, Anschluss Austrii do Niemiec w 1938 r.
2. Dzięki finansowemu wsparciu uzyskanemu w konkursie IDUB “Publikacje”, prof. Irena Dżurkowa-Kossowska opublikowała w czasopiśmie Open Access − „ARTS" mdpi 2024 13 (5), 145 − artykuł Archetypal Load of Tension: Idiosyncratic Idioms of Surrealism Created by Aleksander Krzywobłocki and Margit Reich-Sielska in the 1930s in Lviv.
Website: https://www.mdpi.com/2076-0752/13/5/145
PDF Version: https://www.mdpi.com/2076-0752/13/5/145/pdf
W artykule przeanalizowany został wkład Aleksandra Krzywobłockiego (1901-1979) i Margit Reich-Sielskiej (1900-1980) - dwojga członków lwowskiej grupy „artes” - w ponadnarodowy nurt surrealizmu. Ich międzywojenna twórczość, osadzona w środowisku będącym najbardziej spójną grupą o surrealistycznym profilu w historii sztuki polskiej, z czasem zatarła się w pamięci kolejnych pokoleń historyków i krytyków sztuki, zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. W celu określenia wyróżników artystycznych postaw Krzywobłockiego i Sielskiej, głęboko zakorzenionych w kulturowym krajobrazie Galicji lat 1930., niniejsze case study interpretuje prace lwowian zarówno jako przejawy awangardowego milieu Lwowa, jak i jako unikalną cząstkę ekspansywnego surrealizmu. Dzięki zastosowaniu aparatu metodologicznego opartego na zasadach intertekstualności i relacjonizmu, ich dorobek artystyczny prezentowany jest w sieci trans-lokalnych i trans-regionalnych powiązań. Odwołując się do prac surrealistów działających w różnych ośrodkach europejskich, autorka zestawia aranżowane fotografie i fotomontaże Krzywobłockiego oraz fotokolaże Sielskiej z eksperymentami innymi twórców ruchu, aby ukazać zarówno podobieństwa, jak i różnice w wykreowanym języku plastycznym. Umieszczając artystyczne profile lwowian w kontekście różnorakich modalności surrealizmu jako policentrycznego ruchu oraz w specyficznym środowisku kulturowym Lwowa – miasta wieloetnicznego, wielokulturowego i wielowyznaniowego – autorka argumentuje, że twórcze postawy Krzywobłockiego i Sielskiej można sklasyfikować jako „alternatywny surrealizm” (Partha Mitter 2008). Ich hybrydowe środki ekspresji, rozwinięte na peryferiach europejskich centrów artystycznych, wyróżnia przede wszystkim „archetypowy ładunek napięcia”, jak określił to Krzywobłocki, pisząc o ciągłym poszukiwaniem archetypicznych treści, które zostały utracone we współczesnym świecie. 
24.11.2023
Miło nam poinformować, że prof. dr hab. Irena Kossowska opublikowała trzy międzynarodowe publikacje:
I. Kossowska, O Wilno, miasto niezrównanego wdzięku i barw czarodziejskich, gdzie twoje malarstwo! / Oh, Vilnius, City of Unparalleled Charm and magical Colours. Where is Your Art of Painting!, w: „Wilno, Vilnius, Vilne, 1918−1948. Jedno miasto – wiele opowieści / One City – M.y Stories”, red. G. Jankevičiūtė, A. Szczerski, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2023, s. 67−73. ISBN: 978-83-7581-422-4;
I. Kossowska, The Strategy of Self-Presentation: The 1930s Official Exhibitions of Austrian and Hungarian Art in Warsaw, in: „Art and the State in Modern Central Europe (18th – 21st Century)”; eds. J. Alviž, D. Damjanović, J. Nestić, and J. F. Walton. Zagreb: Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Zagreb, Croatia FF-press, p. 21−34; ISBN: 978-953-379-048-0: 30-45;
I. Kossowska, Alienated émigré in Paris: The residue of the trauma of World War II in the art of Józef Czapski, in: „Motion: Migrations”, 35th CIHA World Congress, São Paulo, Brazil, 13th−18th September 2020, Comité International d’Histoire de l’Art – CIHA, Comitê Brasileiro de História da Arte – CBHA, ed. C. Mattos Avolese, Hong Kong: VASTO Edições, 2023, p. 356−374. ISBN: 978-85-93921-02-5.
więcej na ich temat:
http://www.ciha.org/content/motion-migrations-proceedings-35th-world-congress-art-history
https://art.umk.pl/wiadomosci/?id=32012
21.11.2023
Prof. dr hab. Irena Dżurkowa-Kossowska czynnie uczestniczyła w dwóch międzynarodowych konferencjach.
Pierwsza z nich to konferencja pt. „Understanding Displacement In Visual Art and Cultural History: 1945 to Now”, która została zorganizowana przez University of Manchester, Manchester Art. Gallery, Arts and Humanities Research Council, The Centre for the Cultural History of War oraz The Whitworth. Debata odbyła się na uniwersytecie w Manchesterze w dniach 24-25 października 2023 r. Prof. Kossowska wygłosiła referat pt. “’An Expression of a Dark Experience’: War Trauma and Forced Displacement In the Art and Writing of Józef Czapski”. Konferencja zgromadziła dyskutantów zajmujących się kwestiami migracji wojennej, politycznej i ekonomicznej od czasu zakończenia drugiej wojny światowej po dzień dzisiejszy, konfrontujący nas z dramatycznym zagadnieniem wojennego uchodźstwa i migracji uwarunkowanej problemami egzystencjalnymi. Konferencja towarzyszyła wystawie „Traces of Displacement” zorganizowanej w galerii The Whitworth (katalog wystawy do pobrania w formacie PDF).
Druga konferencja, zatytułowana „Surrealisms 2023: Houston”, odbyła się w dniach 09-11 listopada 2023 r. w Houston w Teksasie. Debata została zorganizowana przez International Society for the Study of Surrealism (ISSS); Museum of Fine Arts, Houston; The Menil Collection; The University of Houston I Rice University. Panele odbywające się w ciągu trzech dni symultanicznie po trzy, zgromadziły dużą rzeszę historyków sztuki, kulturoznawców, filmologów, muzealników, kuratorów wystaw i artystów z kilku kontynentów – Ameryki Północnej, Ameryki Łacińskiej, Afryki, Australii, Europy i Azji. Tegoroczna konferencja była kolejną edycją cyklicznie odbywających się dyskusji aktualizujących badania nad surrealistycznym nurtem i jego kontynuacją, prowadzone w ponadnarodowym gronie specjalistów. Prof. Kossowska wygłosiła podczas debaty referat pt. „Idiosyncratic idioms of Surrealism In interwar Lviv: Aleksander Krzywobłocki and Margit Reich-Sielska”.
29.09.2023
